Kent u ene Jan Modaal? Nee, het betreft hier geen bestaand persoon. Het is een in 1968 verzonnen naam die in dit geval staat voor een willekeurige Nederlandse werknemer met een gemiddeld loon; het doorsnee personeelslid dus. Waar het op neerkomt is dat deze fictieve Jan wordt gebruikt om een richtlijn te hebben voor de Nederlander met een doorsnee salaris. Op die manier is het een handig ijkpunt om allerlei rekenmodellen op los te laten en om bijvoorbeeld te bekijken wat een bepaalde economische maatregel tot gevolgen heeft voor de doorsnee werknemer.
Overigens is Nederland zeker niet uniek in het hanteren van een fictief persoon met een gemiddelde loon. In de VS is er bijvoorbeeld Average Joe, kent men in Frankrijk Monsieur Tout-le-monde en wordt in Duitsland regelmatig gesproken over Otto Normalverbraucher.
Het is in dit verband goed te realiseren dat het inkomsten van Jan niet het gemiddelde salaris van Nederland is. Het gaat echt om het doorsnee salaris, dus waar net zo veel Nederlanders boven als ook onder zitten. Het inkomen dus van de doorsnee Nederlander. Het CPB (Centraal Plan Bureau) berekent ieder jaar opnieuw dit inkomen en kwam voor 2018 uit op een bedrag van afgerond € 35.000. Voor het lopende jaar is inmiddels een schatting gemaakt van € 36.000 op jaarbasis, dus zo’n € 3.000 bruto per maand.
Van de Jan Modaal uit 1968 is overigens niet zo veel meer over. In die tijd, toen het kabinet van dat moment het CPB voor de eerste keer vroeg te berekenen hoe het voorgenomen financiële beleid op hogere en lage inkomens zou uitwerken, was er meestal sprake van gezinnen met één kostwinner voor een gezin met twee kinderen. Die eerste Jan had ook geen hypotheek of huursubsidie. Tegenwoordig is dat wel anders. Voor een gemiddeld huishouden in Nederland wordt nu uitgegaan van 2,2 verdienende personen (met verschillende inkomens) en daarmee kwam het modale gezin in 2018 uit op een totaal-inkomen van € 66.500.
